Sen odgrywa kluczową rolę w prawidłowym rozwoju dzieci, a zwłaszcza niemowląt. Podczas snu, mózg malucha intensywnie pracuje nad zapamiętaniem wszystkiego, czego nauczył się w trakcie aktywności. Gdy dziecko śpi, ciało się regeneruje i zbiera siły do dalszej zabawy. Jednak czasem spokojny sen maluszka przerywa koszmar. Dlaczego niemowlęta mają złe sny i jak sobie z nimi radzić?
Dlaczego dzieciom śnią się koszmary?
Budzenie się dziecka w nocy spowodowane koszmarem to trudny moment, w którym opiekun nie może wiele zrobić. Dziecko jest za małe, aby zrozumieć, że to co się wydarzyło to tylko wyobrażenie. Lęki i koszmary nocne u dzieci najczęściej dotykają 3-latki, których mózg przechodzi zaawansowany okres rozwoju. Nie oznacza to jednak, że przykre sny nie zdarzają się także młodszym pociechom.
Przyczyny koszmarów mogą być bardzo różne. Mózg w okresie niemowlęcym bardzo intensywnie się rozwija. Noworodek, który nic nie rozumie, zmienia się w pomysłowego i coraz bardziej samodzielnego roczniaka. To ogromna przemiana nie tylko w zakresie fizycznym. Około 6. miesiąca życia dziecka zaczyna rozwijać się pamięć. Łatwo to zauważysz – gdy schowasz zabawkę, maluch zacznie jej szukać, bo pamięta, że coś było, a teraz tego nie ma. W tym okresie zaczynają pojawiać się także pierwsze koszmary u niemowląt.
Koszmary senne u dzieci mogą być wywołane dużymi emocjami w sytuacjach takich jak np. kłótnia rodziców, śmierć kogoś bliskiego lub nagła zmiana otoczenia. Niemowlęta to tzw. „lustra emocjonalne”, ponieważ bardzo dobrze odbijają nastroje opiekunów. Gdy wokół panuje nerwowa atmosfera, maleństwo po pewnym czasie też zacznie być zestresowane. Zaburzenia snu mogą pojawić się także po obejrzeniu nieodpowiednich programów lub bajek albo po „przebodźcowaniu” maluszka. Szybko zmieniający się obraz, duża liczba nowych osób w otoczeniu, za głośne dźwięki, bardzo intensywne zapachy to bardzo dużo nowych bodźców. W takich warunkach mózg maleństwa szybko się męczy i może mieć problem z przetworzeniem ich, co z kolei prowadzi do nerwowości, nadmiernego pobudzenia i koszmarów u niemowląt.
Koszmary mogą pojawiać się ze wzmożoną częstotliwością wśród tych dzieci, które uczą się samodzielnego zasypiania w pokoju. Wówczas senne wyobrażenia mają zwykle związek ze stresem wywołanym nową sytuacją. Starsze dzieci, które wykazują niskie poczcie własnej wartości, także częściej przeżywają senne koszmary, nierzadko z udziałem swoich rówieśników.
Przebudzenia między cyklami snu. Czym są koszmary nocne?
Za koszmary senne uważa się odchylenia objawiające się w zachowaniu osoby śpiącej, które mają związek z konkretnymi fazami snu. Jeśli chodzi o dzieci, to poza 3-latkami sytuacje takie dotyczą często wieku przedszkolnego. Aby dokładnie zrozumieć to zjawisko, warto przypomnieć o tym, czym są poszczególne fazy snu i jakie procesy w ludzkim mózgu zachodzą w ich trakcie.
Wyróżnia się:
- fazę NREM;
- fazę REM.
W trakcie snu fazy te zachodzą naprzemiennie. Jeśli chodzi o REM, w tym czasie może dochodzić do projektowania tzw. marzeń sennych, które czasem występują jako koszmary.
Koszmary senne a lęki nocne – jak się objawiają?
Taki zły sen śpiące dziecko przeżywa zwykle bardzo realistyczne, stąd tak wyraźna reakcja i odruchy ciała na doświadczane przeżycia. Przerażenie z nim związane czasem prowadzi do całkowitego przebudzenia się malucha, któremu może towarzyszyć krzyk albo płacz. Inne objawy ze strony organizmu, które mogą się wówczas pojawić, to:
- zwiększone pocenie się;
- przyspieszony oddech;
- zwiększona czynność serca.
Zastanawiasz się, czym różnią się typowe koszmary od lęków sennych? Dziecko przeważnie zapamiętuje koszmary. Następnego dnia w pełni świadomie jest w stanie opisać całą wyśnioną sytuację i swoje odczucia z nią związane. Niektóre ze snów, które szczególnie mocno wpłynęły na dziecko emocjonalnie, bywają zapamiętywane na długie lata, a nawet na całe życie.
Lęki senne to z kolei inaczej parasomnia snu w fazie NREM. Mogą się pojawiać w pierwszej połowie nocy, kiedy sen jest jeszcze stosunkowo płytki. W takim przypadku dziecko może marudzić, pojękiwać lub popłakiwać, ale nawet podniesione do pozycji pionowej nie będzie świadome tego, gdzie jest i co się wokół niego dzieje. Co więcej, rankiem nie będzie pamiętało niczego ze swojej nocnej projekcji.
Koszmary nocne a poważniejsze problemy
Nie zawsze pobudzenie układu nerwowego dziecka w trakcie snu będzie świadectwem koszmarów albo nocnych lęków. Czasem takie objawy mogą wskazywać na inne, poważne zaburzenia. Jeśli sytuacje często się powtarzają, warto udać się na konsultację lekarską, by wykluczyć m.in. odruchy padaczkowe czy ryzyko bezdechu sennego. W celu diagnostyki korzysta się wówczas z takich badań, jak:
- EEG;
- badanie polisomnograficzne.
Jak pomóc dziecku, które ma koszmar?
Najlepszym sposobem na koszmary u dziecka jest Twoja obecność. Kiedy maleństwo płacze, postaraj się je rozbudzić, kołysać i mocno przytulać, aby poczuło, że jest bezpieczne.
W uspokojeniu niemowlęcia może Ci pomóc także spokojny, monotonny dźwięk emitowany przez szumiącą zabawkę. Dzięki monitorowi snu możesz z własnego łóżka obserwować reakcje maleństwa i w odpowiednim momencie zareagować. Szumiący miś może być także przytulanką, dzięki której dziecko poczuje się bezpiecznie, a czujnik CRYsensor włączy urządzenie ponownie, gdy niemowlę zacznie płakać. Z kolei szumiący ptaszek może posłużyć jako zawieszka do łóżeczka, dzięki czemu zawsze będzie pod ręką.
Czasem dobrym sposobem na załagodzenie nocnych koszmarów może okazać się zastosowanie preparatów wyprodukowanych na bazie ziół, które wykazują właściwości uspokajające i kojące, a przy tym ułatwiają zasypianie. Do takich składników leczniczych należą na przykład lipa czy melisa.
Nie lekceważ koszmarów sennych u dzieci. One naprawdę się boją. Staraj się uspokoić maleństwo i w razie potrzeby po prostu śpij z niemowlęciem. Twoja obecność z pewnością zapewni mu poczucie bezpieczeństwa.
Przeczytaj również: Co robić, gdy dziecko budzi się w nocy z płaczem?